Flamenco to sztuka Cyganów andaluzyjskich obejmująca śpiew (cante), grę na gitarze (toque) oraz taniec (baile).
Flamenco narodziło się w południowo-zachodniej części Hiszpanii – Andaluzji. Powstało na styku wielu kultur, m.in. andaluzyjskiej, cygańskiej, żydowskiej i arabskiej.
Flamenco już dawno wyszło poza granice Hiszpanii. Coraz więcej ludzi na całym świecie jest nim zafascynowanych, niemal w każdym kraju istnieją szkoły tańca flamenco, rodzime zespoły. Do Sewilli, stolicy Andaluzji, każdego roku przybywają ludzie z całego świata tylko po to, aby uczyć się tego tańca, gry na gitarze, a nawet śpiewu, czerpać prosto ze źródła.
Flamenco zarówno w warstwie muzycznej jak i tanecznej cały czas się rozwija i ewoluuje. Istnieje, coraz trudniejsze do odnalezienia, „prawdziwe” flamenco spontanicznie wykonywane przez Andaluzyjczyków podczas różnych imprez rodzinnych oraz flamenco „sceniczne” wykonywane na deskach teatrów całego świata przez profesjonalnych muzyków i tancerzy, którzy doprowadzili swój warsztat do perfekcji.
W estetyce tańca flamenco zwraca uwagę charakterystyczna postawa tancerza – od pasa w górę mocno wyciągnięta ku górze, a od pasa w dół ku dołowi – jakby „wczepiona” w ziemię. Elementem typowym dla tańca flamenco jest stepowanie (tzw. zapateado). Tancerz za pomocą podkutych butów na obcasie wykonuje skomplikowane sekwencje rytmiczne. Stepowanie albo podkreśla frazę muzyczną albo jest popisem solowym przy akompaniamencie gitary bądź tylko klaskania (palmas) lub instrumentów perkusyjnych. Ruch rąk jest zazwyczaj wolniejszy niż nóg – szczególnie zwraca uwagę płynny ruch nadgarstków i poszczególnych palców przy jednoczesnym unieruchomieniu rąk w łokciach.
Taniec flamenco wyróżnia jego wyrazistość, ekspresja i spontaniczność. Flamenco najczęściej tańczone jest solo więc uwaga publiczności skupia się na jednej, konkretnej osobie, która tańcem wyraża swoje autentyczne emocje, także za pomocą, najlepiej nieskrępowanej i szczerej mimiki twarzy. Jest to taniec introwertyczny i co za tym idzie – może być tańczony na bardzo ograniczonej przestrzeni. Taniec pełen jest gwałtownych ruchów – całego ciała lub tylko głowy czy rąk. Charakterystyczne dla flamenco jest stopniowe budowanie napięcia (często za pomocą coraz szybszego stepowania) zakończone nagłym zatrzymaniem tancerza w pozie.
Flamenco często jest improwizowane – nawet w przypadku wcześniej ułożonej choreografii możliwe jest spontaniczne wprowadzanie zmian, taniec powstaje tu i teraz. Tancerz tańczy skupiony i uważny pozostając cały czas w komunikacji ze śpiewakiem oraz muzykami. Dokonywane przez niego zmiany czy też modyfikacje w choreografii powodują reakcję muzyków, którzy na bieżąco dostosowują swój akompaniament do tańca, a tancerz dostosowuje swój taniec do śpiewu czy też interpretuje ruchem skomplikowane melodie gitary.
Integralną częścią estetyki tańca flamenco są stroje w których się tańczy oraz rekwizyty. Flamenco tańczone spontanicznie podczas rodzinnych imprez wykonywane jest zazwyczaj w „cywilnym” ubraniu, jednak na scenie jest to raczej niespotykane. Tu obowiązuje przepych: tradycyjne kolorowe suknie z falbanami, upięte w kok włosy przyozdobione kwiatami i grzebykami, kolczyki, wyrazisty makijaż – szczególnie podkreślone oczy. Strój męski to proste spodnie i koszula, czasem marynarka czy kamizelka.
(Karolina Łucznik)